Dersên Kurdî – Kürtçe eğitim -4

DENGÊN KURDÎ (Kürtçe sesler)

Waneya Yekemîn -1-

– Roj baş,
– Roj baş, roj baş. Tu kurd î?
– Erê, ez kurd im, lê tu?
– Ez jî kurd im. lê ew?
– Ew jî Kurd e.
– Tu, ew û ez, em kurd in.
– Erê em Kurd in.
– Ew kî ne?
– Ew Faris in.
– Aha! Ez, tu, ew, em ew û ?
– Na, ne wisa. Wekî min; ez, tu, ew, em, hun û ew.
– Aha! Hun.
Wateya peyvên kurdî (Kürtçe sözcüklerin anlami)
wate = anlam
peyv = sözcük / kelime
kurdî = Kürtçe /kürt dili
roj = gün, güneş baş = iyi,
roj baş= tünaydın, merhaba, iyi günler
tu = sen (yalın hal) kurd = kürt,
î = sin (olmak fiilinin ikinci tekil şahıs takısı)
Tu kurd î. = Sen kürtsün
Tu kurd î? = Sen kürtmüsün?
erê = evet
ez = ben (yalın hal)
im = ..im (olmak fiilinin birinci tekil şahıs takısı)
Ez kurd im. = Ben kürdüm.
Lê tu? = ya sen?
jî = de / da
ez jî = ben de
Ez jî kurd im. = Ben de kürdüm.
ew = o, onlar (her iki cins için)
Lê ew? = ya o?
e = ..dir (olmak fiilinin üçüncü tekil şahıs takısı)
Ew jî kurd e. = O da kürttür.
Em = biz (yalın hal)
in = ..üz, …sunuz, …dirler (olmak fiilinin ço?ul şahıs takısı)
Em kurd in = Biz kürdüz.
kî = kim
Ew kî ne? = Onlar kim dirler.
Ew faris in. =Onlar farstırlar.
na = hayır (aynı zamanda şimdiki zaman olumsuzluk takısı)
ne = değil (bu geçmish zaman olumsuzluk takısıdır)
wisa = öyle, böyle, şöyle
Na ne wisa! = Hayir öyle değil!
weki = gibi, benzer, tarzında
û = ve, ile
hûn = siz (yalın hal)
Rêziman (dilbilgisî)
Kürtçedeki “bûn “ (olmak) fiilinin şimdiki zaman çekimi, türkçedeki “olmak” fiilinin çekimine çok yakındır. Sözcüklerin sesli veya sesiz harfle bitimine bağlı. Biz yukarıda sesiz harfle biten sözcüklerle “bûn”fiilinin çekimini gördük. Onu tekrarlayalım.

Kürtçe Türkçe
Ez … im. Ben …im.
Tu … î. Sen ….sin.
Ew … e. O…dur/dir…
Em … in. Biz…iz /uz…
Hûn.in. Siz.siniz/ sunuz…
Ew.in. Onlar.dırlar/durlar.
Têbinî(not /dipnot): Kürtçe de “bûn” fiilinin takıları türkçenin tersine sözcükten ayrı yazılır, okunurken bitişikmish gibi okunur. Ayrıca kürtçedeki “bûn” fiilinin takıları hiç değishmez, zira kürtçede ses uyumu kuralı yoktur.

Mînak (örnek):
Kürtçe Türkçe
Ez kurd im. Ben kürdüm.
Tu kurd î. Sen kürtsün.
Ew kurd e. O kürttür.
Em kurd in. Biz kürdüz.
Hûn kurd in. Siz kürtsünüz.
Ew kurd in. Onlar kürttürler.
Pêhînî (aliştirma):
Siz de şu sözcüklerini “bûn” fiiline, yanı yükarıdaki örneğe uygun çekin. tirk, alman, mêr (erkek), jin (kadın), ciwan (genç), karker (işçî)
2-
– Roj baş
– Roj baş
– Ez Necî me, lê tu?
– Necî! Hiii!
– Erê Necî. “Ez Necî me.
– Ez jî Hêvî me.
– Ez Necî me, tu Hêvî yî
– Ew kî ye?
– Ew Gulê ye.
– Ez gundî me.
– Ez jî gundî me.
– Ew kî ye?
– Ew jî gundî ye.
– Em gundî ne.
– Lê hun çi ne?
– Em bajarî ne?
– Erê, erê, em gundî ne, ew bajarî ne.
– Em gundî ne. Hun bajarî ne.
Wateya peyvên Kurdî (Kürtçe sözcüklerin anlami)
… me = …im (olmak fiilinin sesli harfle biten sözcüklerden sonra kullanılan birinci tekil şahıs takısı)
… yî = …sin (olmak fiilinin sesli harfle biten sözcüklerden sonra kullanılan ikinci tekil şahıs takısı)
… ye = …dir (olmak fiilinin sesli harfle biten sözcüklerden sonra kullanılan üçüncü tekil şahıs takısı)
gundî = köylü
… ne = …yiz /siniz/ dirler ((olmak fiilinin sesli harfle biten sözcüklerden sonra kullanılan çoğul şahıs takısı)
bajarî = şehirli
Rêziman (dilbilgisî)
Kurdî tirkî
Ez gundî me. Ben köylüyüm.
Tu gundî yî. Sen köylüsün.
Ew gundî ye. O köylüdür.
Em gundî ne. Biz köylüyüz.
Hun gundî ne. Siz köylüsünüz.
Ew gundî ne. Onlar köylüdürler.

3-

Navê min Sîdar e. Welatê min Kurdistan e. Ez li vir karker im.
Mala min li gund e. Mala min mezin e. Ez zewicî me.
Du zarokên min hene. Navê jina min Delal e. Navê zarokên min Evîn û Pêşeng e. Pêşeng law û Evîn keçik e. Zarok hîn biçûk in.
Pêşeng çar û Evîn jî du salî ye Wateya peyvên Kurdî (Kürtçe sözcüklerin anlami)
nav = isim / ad
navê min .. =benim adim.
welat = ülke /memleket
li = …de /da (yer bildiren edet)
vir = bura
li vir = burda
karker = işçi / proleter
Ez li vir karker im. = Ben burada işçiyim.
mal = ev
gund = köy
li gund = köyde
mezin =büyük
Mala min mezin e.= Evim büyüktür.
zewicî = evli
Ez zewicî me.= Ben evliyim.
zarok = çocuk
zarokên min =çocuklarım
hebûn = var olmak
heye = var
hene = vardırlar
jin = kadın / esh
navê jina min = eşimin adı
law /kur = erkek çocuk
keç /qiz = kız çocuk
keçik = kız /kızca?ız
hîn = henuz / daha
biçûk /piçûk = küçük
çar = 4 (dört)
du / dudu = 2 (iki)
sal = yıl / sene
sali = yaş / yashında
Pêhînî:
1-
Pirs (soru) bersiv:(cevap)
Navê te çi ye? Navê min …. e /ye
Navê welatê te çi ye? Navê welatê min…… e /ye
Mala te li ku ye? Mala min li …….. e.
Tu zewici yî ? Erê ez …… me.
Zarokên te hene ? Erê zarokê min …..
Navê jina te çi ye? Navê jina min ……. e.
Navê zarokên te çi ne? Navê zarokên min ……..e/ne
2- a – Navê min Sîdar .. . Navê welatê min Kurdistan .. .

Ez kurd .. . Tu tirk . ? Em çi .. Em kurd .. Hun alman .. b -…min Sîdar e. … kurd im.tirk î. kurd in. alman in.
3- Örneklerden yararlanarak diğer sözcükleri
“bûn” fiilinin çekimine uygun çekin. Mînak:
a) Mêr, Ez mêr im, tu mêr î, ew mêr e. Em mêr in, Hun mêr in, Ew mêr in. Hesinkar, heval, Baran, xwendekar
b)Hêvî, Ez Hêvî me, tu Hêvî yî, ew Hêvî ye. Em Hêvî ne, hun Hêvî ne, ew Hêvî ne. Mamoste, bajarî, Suryanî, sêwî, rêwî