
Newroz pîroz be
Her ulus veya halk grubu sahip olduğu kültürel zenginlikleri ile kişilik kazanır, global kültüre zenginlik katar. Halk gruplarının sahip oldukları kültürel zenginlikler günlük yaşamlarında manevi bir gıda iken, bilhassa, bağımsızlıklarını veya özgürlüklerini kazanamamış olan ulusların savaşım kararlılığı için de anahtardır. Newroz, bu anlamda Kürtler için bir serhıldan ve mücadele günü ve geleneğini oluşturmaktadır.
Newroz kelimesi
“Avestik Dil”de, ya da Avesta’nın yazıldığı rahipsel Med Dili’nde adı “Nava=yeni’ Roaca=gün”ün birleşimi olması gereken Newroz kelimesi bu orijinal şekliyle bile Avesta’da yer almıyor. Genç Avesta’nın yazıldığı, önemli araştırmacılar tarafından teslim edilen, rahipsel Med Dili’ndeki bu bileşik kelimenin anlamını, Med Dili nin mirasçısı bir dil olan Kürtçe yi kullanarak ayrıntılarıyla tahlil edebiliriz: Nava, Kürtçe nin Zazakisi ndeki newe ve Kurmanci ile Soranisi ndeki ‘nû’, nüye ile aynı kelimedir ve ‘yeni’ demektir. Raoca ise yine aynı dilin Zazaki Lehçesi ndeki ‘Ruec’ ve Kurmanci ile Sorani Lehçesindeki ‘roc’ ile aynı kelimedir ve ‘gün’ anlamına gelir. ‘Yeni Gün’ olarak kutlanan Nava Roaca, daha önce de kaydettiğimiz gibi, bu haliyle Avesta’da yer almıyor. Belki de kayıp. Buna rağmen Nava ve Roaca kelimeleri Avesta’nın her yerine dağılmış olarak vardır. Nava Roaca, zaman içinde iki kelimeli bir tabir olmaktan çıkarken, biraz da dillerin tabii değişimleri çerçevesinde tek kelime haline dönüşerek önce Pehlevice’de Noroz, sonra günümüz Kürtçesi’nde ‘Newroz’laştı ve günümüze kadar ulaştı. Bu dönüşümün sebebi, tahmin edeceğiniz gibi; bir yandan zaman içindeki tabii değişim iken, öte yandan da II. Artaxerxes döneminde, Zarathuştra nın dinini artık açıkça kabul eden Persler’in, o zamandan beri yazılı belgelere hakim olmaları olarak da izah edilebilir.
Newroz Kelimesi’nin, zannedildiğinin aksine, Medya’da veya en aşağısından onların mirasçıları olan Kürtler arasında geçmişte ‘yeni yıl’ gibi bir anlamı ifade etmek için kullanılmamış olması kuvvetle muhtemeldir. Başat kutlanış şekline ve dayandırılan menkibeye bakıldığında bu böyle görünüyor. Zaten Newroz kelime olarak ‘yeni gün’ anlamına gelir, yeni yıl değil. ‘Yeni gün’ tabirine pek çok anlam yüklenebilir. Sonradan yüklenen anlam, yani yeni yıl, öyle görünüyor ki sadece Newroz’un (nuroz’un) Pers versiyonu için geçerli olabilir. Akamenidler’in Newroz’u, büyük bir ihtimalle saltanatlarının orta dönemi itibariyle kutlamaya başladıklarını saptayabiliriz. Fakat, altını çizelim ki bu, bazı silik delillere dayanan bir tahmindir (bu kutlamaların varlığı konusunda hiç bir delilimiz yoktur). Fakat Zerdüşt Dini’ni tümüyle kabul ettikleri dönem bu olduğuna göre, tam olarak Medler’in kültürel değerlerinin etkisine girmeleri de bu döneme rastlamalı. Medler’in kültürel değerlerinin etkisine tabii ki daha sonra kim olduklarını tartışacağımız Magu adı verilen Med Rahipleri’nin sabırlı çabaları ile girmişlerdi. Persler’in muhtemelen, ama onların torunları olan Günümüzün Farsları’nın belgesel olarak bu festivali sadece bir ‘yılbaşı günü’ olarak kutladıkları belli. Bilindiği gibi ilk Pers takvimlerinde yılbaşı, Kasım Ayı’nde idi. Persler, II. Artaxerxes döneminden itibaren Zerdüşti geleneklerini aldılar.
Fakat bu geleneklerin biraz değişik olarak alındığı açıkça ortada. Neticede onlar için 21 Mart’ta bahar gelmiştir ve takvimde eski yıl bitmiş yeni bir yıl başlamıştır, hepsi bu. Onlar için bu günün ifade ettiği başka bir anlam yoktur. Kısacası Newroz onlar için takvimsel bir meseledir. Oysa anlaşıldığı kadarıyla Medler ve onların takipçileri olan Kürtler için Newroz ‘Yeni Gün’dür. Halk için yeniden doğdukları bir günü ifade eder Newroz. Onların hayatında kapanan kötü bir dönemin ardından direnişle yaratılan yepyeni ve özgürlük dolu bir gün başlamıştır. Yeni bir başlangıçtır Newroz. Bundan dolayı Medler’in takipçileri olan Kürtler’in Newroz kutlamalarında hep direniş ruhu, birlik ve mücadele ruhu hakim olmuştur. Medler’den beri ciddi bir şekilde özgür yaşamamış ve her zaman baskı altında tutulan torun bir halk için bu tür bir anlam yükleme ve buna uygun bir kutlama tabiidir.
NEWROZ PÎROZ BE
Yazarımız
