Dersên Kurdî – Kürtçe eğitim -2

DENGÊN KURDÎ (Kürtçe sesler)

J j : Aynen Türkçedeki “j“ gibi okunur:
Örnek: Jin (kadın), jar (zayıf /güçsüz), jor (yukarı), jêr (aşağı)

K k : Kürtçenin bu harfî de vurgulu vurgusuz olmak üzere iki varyantlıdır. En fazla vurgulu biçimi kullanılır. Vurgulu biçimi dilin ortası üst damağın ortasına (yumuşak damak) yapıştırılarak çıkarılır. Kısacası “g“ ile “k“ arası bir sestir.
Örnek: Kevir (khevır = taş), kevok (khevok = güvercin), kerî (kherî = parça /sürü), kovik (khovik = honi), kavir (khavır = toklu) Vurgusuz varyantı çok az kulanılır. Türkçedeki “k“ gibi okunur. Örnek: Ketin (düşmek), kes (şahıs), kîsik (küçük cüzdan / torbacık), kûsî (kaplumbağa)
Dikatinize: “k“ ile başlayan çok az kelime hem vurgulu, hem de vurgusuz okunur. Vurguya göre anlamlarıda değişir. Kürtçede bütün sözcükler cins takısı aldıklarından. Bu tür sözcükler zorluk çıkarmazlar.
Örnek Vurgusuz 1- Kar (iş ; bu kelime erildir.) Karê min pir giran e. (işim çok ağır) vurgulu
kar (oğlak; bu kelime dişil dir. Diger bir formu da var =karik) Kara bizinê belek e. (keçinin oğlağı alacalıdır.)
2 : Vurgusuz ker (eşek ; kelime olduğu icin cins takısı alır) Kera me xweş dibeze. (Bizim eşek iyi koşar.)
Vurgulu
Ker (sagir ; edat olduğundan dolayı herhangi bir takı almaz) Mêrikê ker diçe mal. (Sagir adam eve gidiyor)
Not: Birçok yazar yanlış anlaşmayı önlemek için, vurguluyu iki “rr“ ile yanê “kerr“ biçimin de yazıyorlar.

L l : Aynen Türkçedeki “L” gibi dir Örnek: Lêv (dudak), law(oğlan çocuk), lepik (eldiven), lal (lal, dili ağır)

M m : Tıpa tıp Türkçe “m” si gibi okunur.
Örnek: Mêr (erkek, yiğit), mîh (koyun), mîr (derebey, emir)

N n : Tıpa tıp Türkçe “n” si gibi okunur.
Örnek: Nav (ad, isim), nan (ekmek), nîr (boyunduruk), nok (nohut), hinar (nar)

O o : Tıpa tıp türkçe “o” su gibi okunur.

Örnek: ol (din), ode (oda), por (saç), sol( ayakkabı), sor (kırmızı)

P p: Iki varyantlı olup yüzde doksanbeş vurgulu okunur. Bu vurgulu şekli şöyle çıkarılır: Üst dudak çok güçlü bir şekilde alt dudağa yapıştırılarak vurgulu okunur. “P” ile “b” arası bir ses çıkarılır:
1 : Vurgulu P (bp /ph):
Örnek: par (phar = geçensene), pêrar (Phêrar = eveli sene / iki sene önce),
pişt (phışt = sırt), pîşe (phîşe = meslek)
2 : Vurgusuz, Türkçe “p” si gibi.
Örnek: pîl (pil), parçe (parça), plan, pol (sınıf /dershane)

Q q : Arapça “ğ” gibi okunur. Ya da dilin arka kısmı damağın arka kısmına yapıştırılarak birden açılır ve “kanun” kelimesindeki “k” gibi sert biçim söylenir.
Örnek : Qer (siyahın bir tonu), qam (boy), qalind (kalın)

R r : Agırlıklı olarak Türkçedeki “r” gibi okunur. Yalnız şapkalı “î” önünde iki “rr“ gibi vurgulu okunur.
Örnek Roj (güneş / gün), rez (üzüm bağı), rev (kaçış), rîs (yün iplik)
Vurgulu okunuşu:
kirîn (kırrin = satın almak) kirîn (bırrin = kesmek) mirîn (mırrin = homurdama)

S s : Aynen Türkçedeki “s” gibi okunur.
Örnek: Sîr (sarmısak), simêl (bıyık), sal (yıl), sar (soğuk)

Ş ş: Aynen Türkçedeki “ş” gibi okunur. Örnek: Şil (ıslak / yaş), şal (pantolun), şev (gece)

T t : Bu harfimizin de vurgulu vurgusuz olmak üzere çift varyantı vardır. Yüzde doksan vurgulu varyantı kulanılır. Dilin ön kısmı, damağın ön kısmına yapıştırılır, birden açılır. Yada “th” şeklinde okunur.
1- Vurgulu Örnek: tav (thav = güneş ışını), tarî (thari= karanlık), tîr (thir= ok=,
tûj (thuj = biber acısı), tal (thal = ot acısı)
2 – Vurgusuz, Türkçe “t” si gibi
Örnek: Tor (file / ağ), tas (tas), ta (sıtma), tar (tünek ağacı)

U u : Türkçedeki “ö” harfine yakın bir sestir. Ya da “hö” biçiminde okunur.
Örnek: Gul (ghöl= gül), Kurd (khörd = kürt), gund (ghönd = köy),
Tu (thö = sen), gur (ghör = kurt)

Û û : Türkçedeki “u“ gibi okunur. Sözcük başında kulanılmaz.
Örnek : Bûn (olmak /varolmak), çûn (gitmek), tû (dut), rû (surat/sima), rûn (yağ), şûn (yer)