Tarih boyunca çok ağır baskılara maruz kaldılar. Yine de mütevazılar… “Üzerimizden 72 katliam geçti” diye özetliyorlar yaşadıkları toplumsal trajedileri. Ve bütün katliamlardan çıkıp gelmelerini sağlayan gücün, güneş olduğuna inanıyorlar. Bu yüzden ibadetlerini güneşe dönerek gerçekleştiriyorlar. Güneş ne taraftaysa, o tarafa secde ediyorlar. Namazlarını, güneşe secde ederek kılıyorlar yani…
Onlar, Laleşli Êzidîler… Güney Kürdistan’da Dohuq ile Akre yolu üzerindeki Eşivne köyüne yaklaşık altı kilometre uzaklıktaki Laleş’de kutsal mabetleri bulunan bu Êzidîler, hem inançları, hem siyasal yaklaşımları, hem de demokrasi anlayışlarıyla oldukça ilginç özellikler taşıyor.
Laleş’in sivil liderliğine bağlı Şêx Berekât’a göre bütün katliamlara rağmen onları koruyan şey, güneşe duydukları inançtı. “Unutmayın ki” diyor Şêx Berekât, “Güneşin nuruyla yeşilleniyor dünya. Güneş olmazsa her şey anlamsızlaşır. Biz güneşe secde ederek kazandık ve bu günlere kadar gelebildik.”
Şêxan, Baadre, Behşika gibi Êzidî yerleşim yerlerinin yanı sıra Dohuq’un batısına düşen Xanke, Zaxo’ya bağlı Derebûn köylerinde de Êzidî yerleşim yerleri bulunuyor. Fakat Laleş, sadece Güney Kürdistanlı Êzidîler için değil, bütün dünyadaki Êzidîler için çok özel bir yere sahip. Dünyanın her yerinden Êzidîler, Laleşi ziyaret ederek buradaki ruhani önderliklere hizmet ediyorlar.
Kürtlerin ulusal renklerini taşıyan tek ibadet yeridir Laleş. Laleş’in içinde herkes din kardeşidir. Onun için kimse kimsenin ismini sormuyor. Her renkten, her sınıftan, her sosyal statüden Êzidîler…
Laleş Êzidîlerin Vatikan’ı gibidir çünkü. Kendi içinde bağımsız ve bölgede özerk bir yapıya sahip. Êzidîlerin Mirleri ve Şêxlerinin yanı sıra Feqîr, Kewwal, Pîr, Kuçek, Mürid gibi Êzidî din adamları bulunuyor Laleş’de. Bu din adamlarının bazıları değişik renklerde giyinseler de, giysilerin hakim tonu beyaz.
En üst ruhani liderin statüsü Babe Şêx’tir. Fakat ismi bilinmez. Babe Şêx’in ismini zikretmek ise Êzidîlerce günah sayılıyor.
Babe Şêx’in divanında, hep aynı giysiler içinde onlarca dini görevli hazırda bekliyorlar. Bazıları divanda oturuyor. Babe Şêx, Êzidîlerin ruhani lideri ve Laleş’in sorumluluğunu yürüten en büyük ruhani lider olarak görev yapıyor. Babe Şex için özel olarak yapılmış oturma divanının kutsal olduğu varsayılıyor ve elbette ondan başkasının oturmasına izin verilmiyor.
Laleş’de yüzlerce dini görevli bulunuyor. 30 ile 40 arasında da Êzidî köylerinden imece usulü gelenler ise Laleş’in; temizlik, yemek ve teknik düzenlemelerden oluşan günlük işlerini yürütüyorlar. Asla evlenmeyen, kendilerini Êzidî dinine ve Laleş’e adamış olan iki de rahip var Laleş’de. Müslümanların Cuma’sı gibi, Laleş’de de çarşambalar mübarek gün sayılıyor.
Fotoğraflarla da görebileceğiniz gibi Şêx Hadi ibadet yeri, rengarenk bezlerle donatılmış. Kesk û sor û zer ile örtülmüş Şêx Hadi’nin mezarının üzeri. Kutsal mekanların birçoğunda dini törenler ve dualar ediliyor.
Öte yandan güneşi temsil eden ve ismini güneşten alan Şêx Şems’in mezarını… Bu mezarı bekleyen Şêx Şems’in ailesinden Vezir Şêx Berekat’tan, burada Êzidî dini inancını temsil eden simgeler var.
Ve Şêx Berekat anlatıyor, güneşin neden Êzidîlikte bu kadar önemli olduğunu: “Bizlere çok baskı yapıldı. Üzerimizde 72 katliam yapıldı. Bizi koruyan en büyük güç, güneşe duyduğumuz inançtı. Ve güneşe bu inancımızdan hiçbir zaman vazgeçmedik. Onun için güneş ne tarafta olursa olsun, ona dönerek namaza durur, ibadet ederiz. Çünkü güneşin nuruyla dünya yeşilleniyor, yaşam düzenleniyor. Güneş ve ateş bizde çok önemlidir. Biz Kürt Êzidîleriyiz. Bizde güneşe secde etmeyenlerin imanı eksik olarak değerlendirilir. Biz de Laleş’de güneşe secde ediyoruz. Güneşsiz kalmayın..”
/ANF
Yazarımız
Son yazıları
